Op 8 november is de gemeentelijke programmabegroting 2015 in de gemeenteraad behandeld. Hierna tref je de algemene beschouwingen bij deze begroting van onze fractie aan.

Algemene beschouwing begroting 2015

1                   Inleiding

De begroting 2015 geeft op geen enkele wijze ervan blijk dat de wereld voor de gemeenten drastisch aan het veranderen is. De genoemde plannen zijn niet eens onaardig.

De grote vraag blijft alleen of dat komt doordat:

• het de juiste ideeën zijn om deze drastische wijzigingen een plaats in de Voerendaalse samenleving te geven
• óf doordat zaken op een dusdanig hoog niveau worden beschreven dat het gewoon ondoenlijk is te achterhalen wat het college precies van plan is in 2015.

Dit is de eerste begroting van college Lipsch I. Je zou mogen verwachten dat er enige helderheid zou worden gegeven over de belangrijkste doelen die dit college nastreeft binnen alle sterk gewijzigde verhoudingen tussen Rijk, Provincie en gemeenten.

Het lijkt dit gemeentebestuur alleen maar te overkomen.

2                   Financieel perspectief

De voorliggende begroting is meerjarig sluitend tot en met 2018.

2019 duikt in de rode cijfers. Dit zou wel weer positief kunnen uitvallen o.b.v. de septembercirculaire 2014 die op dit moment niet is meegenomen in de begroting.

Toch zien wij voor de periode tot 2019 niet geschetste financiële risico’s. Een paar voorbeelden.

Als eerste noem ik de reservepositie. In de afgelopen raadsperiode is door het zittend college de fraaie reservepositie verdwenen als sneeuw voor de zon.

Aan het begin van de vorige raadsperiode bedroegen de reserves bijna 24 Mio, tien jaar later is hier nog ongeveer de helft van over. Op termijn moet dit effecten gaan hebben op het weerstandsvermogen van onze gemeente. Nu heeft de portefeuillehouder financiën al meermaals laten weten bestemmingsreserves eigenlijk te zien als vertraagde projecten en het liefst één grote algemene reserve te hebben. Maar feitelijk moeten we concluderen dat alle reserves zijn ingezet om de torenhoge ambities en investeringen van dit college te realiseren. Daadkracht geeft ons als PvdA langzaam een vieze smaak in de mond.

Als tweede de voorgestelde belastingverhogingen.

Zowel in 2015, maar zeker in 2019. Die laatste is overigens een duidelijk voorbeeld van over het graf heen regeren.

De portefeuillehouder financiën opperde 2 jaar geleden al het gebruiken van de onbenutte belastingcapaciteit om de structurele weerstandcapaciteit weer op orde te brengen. Of in gewone mensentaal, de belasting voor onze burgers extra te verhogen. Dit zal dus in 2015 gebeuren en wel met 14%; dat is €100 per huishouden. Om vervolgens in de voorstellen van dit college te stijgen naar €200 per huishouden in 2019.

Als het aan de Partij voor de Arbeid ligt gaan die er niet komen!

Het college noemt deze stijgingen in de begroting aanzienlijk en op lange termijn gematigd. Vertel dat laatste maar eens al die mensen in Voerendaal die rond moeten komen van een beperkt inkomen. Of aan al onze gepensioneerden, die al jaren op nul staan! De Partij van de Arbeid vraagt zich daarbij af hoe zich dit verhoudt tot pagina 10 van het coalitieakkoord waarin staat vermeld: De komende 4 jaar wordt deze lijn – een gezond financieel beleid met investeringen in o.a. leefbaarheid, economie en beperkte lastenverzwaring – voortgezet.  Het is langzaam duidelijk waarom dit op de laatste pagina van het coalitieakkoord is weggemoffeld.

Als derde noem ik de ten onrechte niet opgenomen kostenposten.

Als we nu gerust waren gesteld dat dit het einde aan de financiële verrassingen zou zijn was het nog het overwegen waard geweest om een heel eind met deze begroting mee te gaan. Maar er staan nog een groot aantal kostenposten niet in deze begroting. Voorbeelden hiervan zijn:

• De resultaten van de herberekening van het STRIP. De portefeuillehouder heeft ten aanzien van de Valkenburgerweg II al aangegeven dat een overschrijding van 2 ton verwacht wordt. Onze vrees is dat ook andere projecten overschrijdingen zullen laten zien.
• De decentralisatie van de jeugdzorg wordt nu als structureel hoog risico weergegeven terwijl dit op geen enkele manier in de begroting terugkomt.
• Uit het leefbaarheidsonderzoek Klimmen en het vervolg daarop komt uit de gemeenschap Klimmen de behoefte naar voren die ingaan op de gemeenschapsaccommodatie Op d’r Plats, opslagruimte voor verenigingen, centralisering van de locaties van Hellas en de levensvatbaarheid van de horecagelegenheden. In de begroting is hier nu €700.000 voor gereserveerd. Waar komt de rest vandaan?
• T/m 2019 trekt het college voor € 24 Mio aan nieuwe leningen aan. In de begroting is voor deze leningen rekening gehouden met een rente percentage van slechts 0,82%. Dat is een historisch laag percentage en daarom is het een zeer reëel risico dat aanzienlijke rentetegenvallers in het verschiet liggen. Voor uw beeldvorming: een stijging van de rente met 1% voor de benodigde € 24 Mio betekent al een nadeel dat kan oplopen tot € 240.000 jaarlijks.
• Als vierde voorbeeld, de gemeenschapsaccommodaties. Ons bereiken berichten van ontoereikende budgetten op de projecten ´t Wouves en Auw Sjoel van, naar verluid, significante bedragen. Dit baart bij ons opzien, maar zeker ook grote zorgen! Op dit moment gaan wij er vanuit dat deze niet op waarheid gebaseerd zijn. Anders zou de wethouder ons hier toch zeker in het kader van zijn actieve informatieplicht over geïnformeerd hebben. Toch?

Eenzelfde opzien baarde ons het plan van het college om de renovatie van Op d’r Plats volledig te schrappen. Lazen wij in de begroting 2014 nog dat het college met gepaste trotst meldde dat het plan Op d’r Plats de leefbaarheid in de kern Klimmen zou verstreken, blijkt dit amper een jaar later ineens niet meer nodig. Of het is wel nodig en worden de eerder genoemde bedragen op een ander moment in de kern Klimmen geïnvesteerd? Maar dat zou weer betekenen dat de voorliggende begroting ook op dit punt onvolledig is.

Met de belastingkraan wijd open is het natuurlijk niet meer zo’n huzarenstukje om zelfs in deze financieel moeilijke tijden een deels sluitende begroting te presenteren. Wij, als Partij van de Arbeid vinden de belastingkraan in deze voor iedereen moeilijke tijden echter het uiterste redmiddel. Dit mag zeker niet als uitgangspunt worden gebruikt.

Maar vooral jammer vinden wij het dat het college ons niet op voorhand heeft willen meenemen in haar keuzes en overwegingen ten aanzien van projecten maar ook bij het opstellen van deze begroting. Wij roepen het college dan ook met grote nadruk op ons als raad meer te betrekken bij de totstandkoming van projecten en plannen zodat aan de voorkant weloverwogen besluiten genomen kunnen worden. Nu worden sommige raadsfracties overvallen met belastingverhogingen. Wij kunnen ons voorstellen dat deze bij het college bekende belastingverhogingen de afwegingen van de fracties in de raad had beïnvloed op het moment dat zij instemden met dorpspleinen met mozaïekdoolhoven erop, parkeervoorzieningen en tennisbanen die amper gebruikt worden, knuppelbruggetjes in parken of een extra brede oprit naar de A79. We zeggen niet dat dit slechte besluiten zijn geweest. We willen wel steeds graag tijdig volledig geïnformeerd worden over alle achterliggende gedachten bij dit soort forse plannen.

3                   Sociaal domein

2015 is het jaar van de waarheid voor het sociale domein. De drie decentralisatieslagen krijgen hun beslag en als gemeente kunnen we eindelijk laten zien dat we als eerste overheid het beter kunnen. Dichter bij de burger en toegespitst op diezelfde burger.

Én goedkoper, want het mag duidelijk zijn dat een stijging van de zorgkosten landelijk van € 45 miljard per jaar naar € 90 miljard per jaar in de afgelopen 10 jaar niet door kan gaan: dat kan bruin niet trekken.

Daarvoor zijn het volgen van twee sporen essentieel:

1. het vergroten van de zelfredzaamheid en de eigen verantwoordelijkheid. En,
2. een goede afstemming en samenwerking tussen alle beleidsterreinen (jeugd, zorg, arbeidsvoorziening maar ook verenigingsleven) van het sociale domein.

Daarnaast is regionale samenwerking essentieel om op het juiste niveau zaken te kunnen regelen en in te kopen. En al het idealisme van VONSS daargelaten: op dit vlak betaalt de samenwerking in Parkstad zich uit, zowel in de voorbereiding als ook in de uitwerking.

De gemeente is hard aan de slag om via deze twee sporen de decentralisatie te realiseren.

Toch zijn we er nog niet. Het komende jaar zal in het teken staan van “the proof of the pudding is in the eating”. En voor de mensen die al reeds in een geïsoleerde omgeving leven, de vertaling naar de dagelijkse praktijk in de gemeente Voerendaal. Die praktijk zal uitwijzen of we het als gemeente goed doen. Met name de vrijheid en ruimte die de gemeente aan haar inwoners moet bieden om toegespitst op de lokale situatie oplossingen te bedenken, zal bepalend zijn voor het welslagen van de drie decentralisatieslagen. Met andere woorden: inwoners kom met goede ideeën en wij ondersteunen dat!

Het komende jaar zal de Partij van de Arbeid dan ook een stevige vinger aan de pols houden of het allemaal goed gaat en of er correcties nodig zijn. Toch willen we nu reeds de aandacht vragen voor de volgende zaken:

Nu reeds meer bezuinigd dan nodig?

In de begroting is aangegeven wat de mee- en tegenvallers zijn die samenhangen met de decentralisatie (pagina 12). In het NRC van 29 oktober jl kwam naar voren dat gemeenten meer bezuinigen op hun zorgtaken dan noodzakelijk: meer dan de korting van het rijk. Het lijkt er sterk op dat de gemeente Voerendaal dit ook doet. Zo worden de aanbestedingsvoordelen en resultaten van de taken die van oudsher al door de gemeente werden uitgevoerd toegevoegd aan de algemene reserve terwijl er moord en brand wordt geschreeuwd dat de budgetten voor de decentralisaties niet voldoende zouden zijn. Sterker nog de portefeuillehouder beticht PvdA Voerendaal ervan invloed te hebben op het landelijk beleid. Beste wethouder: onze taakstelling wordt veroorzaakt doordat u de winsten in het verleden heeft overgeheveld naar het fysiek domein en niet omdat de PvdA Voerendaal dit heeft gewild. Als de Partij van de Arbeid nu de optelling maakt dan gaat dat nu over € 140.000 hierdoor is de nu opgenomen reserve sociaal domein van € 200.000 voor tegenvallers reeds voor de bijna drie kwart een sigaar uit eigen doos.

Participatieverordening/ 1 euro per euro vrijwilligersvergoeding

27 oktober jl. heeft Kompas een prima uitleg verzorgd over de richting waar de nieuwe verordeningen heen gaan ten aanzien van Participatiewet: het perspectief van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt.

Wat de Partij van de Arbeid Voerendaal hierbij opviel was het afschaffen van de 1 euro per uur aan vrijwilligersvergoeding. Daarvoor in de plaats komt een mogelijkheid voor werkzoekenden die vrijwilligerswerk doen om voor 1500 euro een soort van studiebeurs te verkrijgen. Juist om de kans voor onze burgers op de arbeidsmarkt te vergroten. Bovendien geeft een 1 euro per uur bijdrage een armoedeval bij het weer gaan werken van uitkeringsgerechtigden, aldus de toelichting. Nu omarmen wij met dit college het uitgangspunt dat werk de beste remedie is tegen armoede maar dit gaat voorbij aan het feit dat een deel van de werkzoekenden geheel geen perspectief heeft op de arbeidsmarkt. Je zult maar bouwvakker zijn, tegen de 60 lopen met 0 perspectief op de reguliere arbeidsmarkt en dan van de gemeente te horen krijgen: oja je kunt wel een cursus gaan volgen. Voor deze inwoners bestaat er geen armoedeval: zij hébben namelijk geen perspectief. En een aanvullende bijdrage van de gemeente bij vrijwilligerswerk is dan op zijn plaats.

De Partij van de Arbeid Voerendaal zal daarom bij de behandeling van de participatieverordeningen een motie indienen waarin het college gevraagd wordt om dit onderscheid te maken en voor deze groep de 1 euro bijdrage in tact te laten. Wij hopen op brede steun voor ons plan maar vooral voor brede steun voor de groep die zover van de arbeidsmarkt staat dat deze vrijwilligersvergoeding voor hen het hoogst haalbare is.

Participatieverordening/ boetes van 100% bij overtreden van de verordeningen

Tijdens de afgelopen voorlichting van Kompas werd ook aangegeven dat in de verordening 100% boete staan bij overtredingen van bijvoorbeeld de informatieplicht. Daarbij werd aangegeven dat dit een wettelijke randvoorwaarden is waar de gemeente geen invloed op heeft.

De Partij van de Arbeid Voerendaal heeft grote bezwaren tegen dit sanctiebeleid dat voorbij gaat aan de nuance van ieder geval. Er bestaat namelijk geen onderscheid meer in bewust en onbewust, kunnen en niet kunnen: het is alsof je voor het per ongeluk omver rijden van een voetganger dezelfde straf krijgt als wanneer je een hekel aan iemand hebt en die persoon bewust onder de wielen laat belanden. We schieten hier te ver door. Dit klakkeloos uitvoeren stemt in met het uitgangspunt dat om de slechte te pakken de goede ook maar moeten lijden. Ons idee is, dat wanneer je dát wil je maar beter kunt emigreren naar de Verenigde Staten. Maar dit mag niet gebeuren in Voerendaal.

Bij de decentralisatieslagen hebben we de mond vol van de individuele benadering. Laat ons ook in dit soort gevallen hiervoor kiezen. De praktijk laat zien dat soms informatie niet voor handen is (zoals bij faillissementen bij MKB’ers en ZZP’ers) of dat in onze ingewikkeld geworden samenleving burgers de administratieve last, zeg maar gerust de papierwinkel, niet kunnen dragen.

En laten ons vooral de notoire flessentrekkers, bewuste fraudeurs aanpakken.

De Partij van de Arbeid zal dan ook bij de behandeling van de participatieverordeningen een motie indienen die vraagt om dit onderscheid te maken, door bv meer ruimte te bieden voor hersteltermijnen en gebruik te maken van coulanceregelingen.

Jongerenwerk

Wat opvalt in het totale pakket van jongerenbeleid is dat zich dit richt op de grote middenmoot. Gechargeerd gezegd: laten we alle jongeren maar onder dak brengen bij de plaatselijke voetbalvereniging en harmonie. Met dit idee is voor de grote middenmoot in het geheel niets mis en dit ondersteunen we dus ook van harte.

Maar daarbij verliezen we de “buitenbeentjes” uit het oog. Waar we vroeger vooral aandacht schonken aan alleen de buitenbeentjes zijn we nu doorgeslagen naar de andere kant. De Partij van de Arbeid Voerendaal wil dan ook aandacht vragen voor de alternatieve jongerencultuur, waarbij het uitgangspunt van dit college om jongeren in te bedden in een sociale omgeving ook uitgangspunt is. Wij vragen u om in individuele zaken, daar waar standaardoplossingen niet werken, specifieke ruimte om toegespitste oplossingen te bedenken.

Op d’r Plats

De Partij van de Arbeid is stomverbaasd dat het de portefeuillehouder weer gelukt is om, als een eerste blijk van kinderachtige rancune, een hele dorpsgemeenschap af te straffen omdat men zijn plannetje met Op d´r Plats heeft afgewezen. Vervolgens een moment van volwassenheid en van intelligentie dat dit toch niet kan.

Een moment dat toch maar heel kort duurde.

Want de rancune heeft weer de overhand gekregen met het onlangs gedane voorstel aan de gemeenteraad. Maar ja, Democraten Voerendaal heeft in Klimmen de verkiezingen verloren en daar zal die gemeenschap voor boeten.

Met halfzachte plannen voor renovatie van Op d´r Plats en voor een onvoldragen wijksteunpunt voor Klimmen.

Partij van de Arbeid kan zich niet vinden in de gang van zaken. Los van de het feit dat de raad geminacht wordt, wordt dorpskern Klimmen nu ook voor 7 ton gekort. Geld dat voorlopig niet meer terug komt. Wij zijn dan ook van mening dat een open en eerlijk debat aan de voorkant altijd de voorkeur heeft en zullen middels een amendement de discussie omtrent Op d’r Plats terug op de raadsagenda proberen te krijgen.

4                   Groenvoorziening / landschap / toerisme

De gemeente Voerendaal zet in op werk, werk, werk. Een zeer goed idee want zoals eerder gezegd is dit de meest basale randvoorwaarde voor mensen om goed te kunnen leven.

Een van die zaken waarmee we dit kunnen bereiken is het aloude idee weer op te pakken en dat is geld verdienen met onze mooie gemeente. En mooi is daarbij dat dit ook voor het welzijn van onze inwoners goed is: kortom twee vliegen in één klap.

Wat opvalt is dat daarbij vooral ruimte wordt geboden om geld te maken van dat buitengebied, maar dat er niet of nauwelijks wordt geïnvesteerd in dit buitengebied. En laat duidelijk zijn onze dorpen zijn leuk maar er komt echt geen toerist om park het Brook te bekijken. Dat is vooral voor onze eigen inwoners. Nu heeft de overheid in het verleden in diverse projecten (bv landinrichting en Corio Glana) geïnvesteerd in dit landschap. Maar naar aanleiding van de beantwoording van de schriftelijke vragen van de Partij van de Arbeid Voerendaal hebben wij het gevoel dat het college geen flauw benul heeft hoe het er voor staat. De vraag over hoe het er voor staat met de landschapselementen die in het verleden zijn gerealiseerd werd niet eens beantwoord. Wij zijn van mening dat, om geld te kunnen verdienen met natuur en landschap, je ook moet investeren in natuur en landschap. Zoals ook elke ondernemen begrijpt dat wanneer je kamers wil verhuren in je bed and breakfast, je ook blijft investeren in meubels, badkamers en terras.

Dit mist de Partij van de Arbeid nu volledig. In de aangekondigde nota in 2015 willen wij dan ook expliciet vragen hier aandacht aan te besteden. Daarbij verdient de koppeling geld verdienen en investeren in natuur en landschap extra aandacht. En natuurlijk constructief meewerken met de ondernemers die Voerendaal mee op de kaart willen zetten.

5                   Krimp

De Partij van de Arbeid Voerendaal heeft schriftelijke vragen gesteld over de stand van de sloopopgave. Hoe staat het er voor met de zogeheten Voerendaalse enveloppe zoals die in parkstad is afgesproken en waar de provincie op controleert.

Uit het antwoord blijkt dat er een restopgave bestaat van ca 50 woningen (en dan hebben we de uitbreiding van de Hellebeuk niet meegenomen). Wij hebben met verbazing kennis genomen van het standpunt van het college dat de gemeente Voerendaal daar niets meer aan gaat doen. De motivering is dat in de gemeente Voerendaal geen bovenmatige leegstand is. Laat daar geen misverstand over bestaan: de Partij van de Arbeid Voerendaal is het eens met de analyse dat wij in Voerendaal eigenlijk niet hoeven af te breken. Want wij kennen in Voerendaal geen echte leegstand en verpaupering van woningen.

Op de regionale woningmarkt is het inderdaad logischer om extra te slopen in andere (stedelijke) gebieden. Maar dat betekent dan wel dat de afgesproken overeenkomst op een collegiale manier opengebroken moet worden. Dus geen stiekeme acties zonder goed overleg met onze collega-gemeenten in Parkstad. Wij roepen dan ook op dit goed in Parkstad en met de provincie af te spreken.

6                  Conclusie

Samenvattend komen wij tot de conclusie dat op dit moment in de regio de bezuinigingspakketten ons om de oren vliegen. De hele provincie is aan het bezuinigen behalve Voerendaal. Dat lijkt goed nieuws; toch volgen wij deze ontwikkeling met argwaan.

De Partij van de Arbeid is bereid om constructief mee te denken aan toekomstige maatregelen. Hierbij denken wij ook niet gelijk aan bezuinigen maar ook aan verschuiving van projecten in de tijd. Enerzijds willen wij hiermee de voorgenomen belastingmaatregelen ongedaan maken, anderzijds willen wij de effecten van de hierboven beschreven onvolledigheden in de nu voorliggende begroting tot het minimum beperken.

Als we nu niks veranderen hebben we nu een makkelijk verhaal voor de samenleving van nu, maar staan we straks voor onze kinderen met onze mond vol tanden. En zij met lege beurzen!

Daarom stellen wij in de vorm van een motie voor dat het college het voorjaar en zomer de tijd neemt om alle plannen onder de loep te nemen met als doel te evalueren of de plaats in de tijd en de daaraan gekoppelde bedragen nog actueel zijn.

Vervolgens verzoeken wij het college een prioritering hierin aan de gemeenteraad voor te stellen waarbij slechts wordt uitgegaan van een geplande lastenverzwaring in 2015 en volgende jaren op basis van de optredende inflatiecorrectie.

Op deze manier kunnen de gevolgen van het STRIP financieel vertaald worden, de financiële consequenties van de ontwikkelingen van de buurthuizen nader geconcretiseerd worden en de impact van de decentralisaties worden meegewogen zonder dat de lasten automatisch bij de burger uitkomen.

Wij roepen de gemeenteraad en het college hierbij dan ook op in een informelere setting dan een raadsvergadering de ontwikkelingen in deze zaken te evalueren. Zo kan door alle partijen open over zaken worden gesproken zonder de politieke lading van een raadsvergadering.

Met deze motie hopen we de voorgenomen lastenverzwaring bij de burger te kunnen terug terugdraaien. Tevens hopen we hiermee op een open manier de financiële stabiliteit van onze gemeente nu en in de toekomst te borgen.

De uitdaging voor het komende jaar op het sociale domein is de uitwerking en doorwerking van de decentralisatieslagen. Het lijkt erop dat we dit weer in verordeningen en procedures proberen te vangen. De decentralisatieslagen kunnen alleen slagen wanneer burgerinitiatief wordt gestimuleerd door de gemeente. Wij roepen de burgers dan ook op goede ideeën in te brengen en roepen de gemeente op deze te faciliteren. Daarnaast zijn er nog voldoende keuzes te maken in dit sociale domein. Deze zullen op tafel komen bij de beleidsplannen maar nog belangrijker de verordeningen. Onze speciale aandacht zal daarbij uitgaan naar de nader invulling die het college naar zich toetrekt bij het realiseren van “nadere regels”. De Partij van de Arbeid zal daarbij vooral ook uitkijken hoe daar de burgers van Voerendaal tegen aan kijken. De adviezen van de moeizaam tot stand gekomen opvolger van de WMO adviesraad nl het “maatschappelijke platform”.

Tot slot is de Partij van de Arbeid het met dit college eens dat Werk de meest belangrijke randvoorwaarde is om mensen een goed bestaan te geven en ook bv uit de armoede te blijven. De instrumenten die daarvoor worden ingezet moeten daarom te allen tijde daarop gericht zijn. Het moet echter geen bezigheidstherapie worden (dus geen nieuwe Dienst Uitvoering Werken uit de jaren 30 van vorige eeuw) maar die mensen naar de arbeidsmarkt leiden die daar ook een kans bij hebben. De Partij van de Arbeid zal daarop de komende periode op toezien.

Wij willen graag met u de uitdaging aan om te kiezen voor de samenleving van nu en van later.